Een verwoestende brand zette op 18 juni 2016 het leven en legkippenbedrijf van Gert-Jan (35) en Anita Lagerweij (38) in Buurmalsen op z’n kop. De gebeurtenis leidde tot een lang traject van schadeafwikkeling, het maken van nieuwe toekomstkeuzes en daarbij horende vergunningen. Nu staat er een splinternieuw bedrijf, dat bezoekers open en transparant laat zien hoe het er aan toe gaat op een Nederlands legkippenbedrijf met één Beter Leven-ster.
De verraste bezoeker van de nieuwe boerderijwinkel loopt meteen naar de twee grote ramen, beide ter grootte van filmdoek, rechts in de winkel. Daar ziet hij duizenden Brown Nick-hennen rondscharrelen in een overdekte vrije uitloop. De kippen lijken het erg naar hun zin te hebben. Niks geen kaalgeplukte ‘eierfabriekjes’, maar gezonde en strak in het verenpak zittende leghennen. ‘Om de paar uur krijgen ze van boven automatisch voer. Er staan pikblokken, er hangen luzernebalen en ik zorg een paar keer per week voor vers stro. Dat biedt genoeg vertier om pikkerij te voorkomen’, legt Lagerweij uit.
Lagerweij is blij dat het grote raam in de winkel hem de kans biedt om consumenten te vertellen hoe het eraan toe gaat op legkippenbedrijven. Hij investeerde bewust in een stuk beleving bij de boerderijwinkel.
Boerderijwinkel visitekaartje
De boerderijwinkel met producten uit de streek en uiteraard volop eieren van eigen bedrijf is het visitekaartje van Lagerweij Eieren. De twee nieuwe volièrestallen bieden plaats aan respectievelijk 28.000 en 32.000 kippen. Tussen beide stallen staat een pakstation met een voor Nederland unieke eiersorteer- en pakmachine. Die maakt het mogelijk om in vijf verschillende maten en verpakkingen eieren aan te bieden. De meeste eieren gaan naar de groothandel, maar de Lagerweij’s hebben inmiddels ook een goede afzetpositie opgebouwd bij supermarkten, winkeliers en horecagelegenheden in de regio. Het percentage eieren dat ze via dit netwerk verkopen groeit.
De boerderijwinkel zou aanvankelijk los van de oude stallen komen te staan. Na de desastreuze brand veranderden de plannen rigoureus. Ze kwamen in contact met Rombou, die hen bijstond met het onderbouwen van de verzekeringswaarde van de verwoeste gebouwen. Vervolgens rees de vraag: En nu? Hoe gaan we verder?
Vragen als: wat voor ondernemers zijn wij, waar willen we staan over tien jaar en willen we groeien in huisverkoop en eigen afzet passeerden de revue.
Lange termijnvisie
Het echtpaar Lagerweij sloeg aan het sparren met adviseur Gert-Jan Festen van Rombou. Vragen als: wat voor ondernemers zijn wij, waar willen we staan over tien jaar en willen we groeien in huisverkoop en eigen afzet passeerden de revue. Gaandeweg rolde er uit die gesprekken een langetermijnvisie, die de nodige veranderingen voor het bedrijf betekenden. Zo schoven ze het oorspronkelijk plan van nieuwbouw voor scharrelkippen aan de kant. Ze kozen voor een stap extra: het één ster Beter Leven scharrelconcept van de Dierenbescherming. Dit resulteerde in twee stallen met overdekte uitloop. ‘Daarmee heb je vanuit de boerderijwinkel en naar je klanten in de regio toch een sterker en beter verhaal te vertellen.’
Na de brand moesten alle vergunningen opnieuw worden aangevraagd. In de gesprekken met Rombou kwamen ze tot de conclusie dat het beter was om daarin meteen ook de geambieerde uitbreiding voor de toekomst mee te nemen. Lagerweij wil in de toekomst groeien naar een bedrijfsomvang van minimaal 100.000 leghennen. ‘Bedrijven die investeren in groei zijn doorgaans het beste af. Stilstand is al snel achteruitgang, voor je het weet mis je de slag’, is de filosofie van Lagerweij.
Vier in plaats van drie stallen
De geambieerde uitbreiding is alvast meegenomen in de situering en het ontwerp van de twee stallen die nu zijn gerealiseerd. Het resulteerde onder andere in een grondruil met de buurman. Een voor het bedrijf minder gunstig gelegen stuk verkochten ze aan de buurman, van dezelfde buurman kochten ze een ander stuk grond terug. Dit maakte het mogelijk om de twee nu gerealiseerde stallen naast elkaar te bouwen in plaats van achter elkaar. Tegelijkertijd kunnen in de toekomst op dezelfde wijze nog eens twee nieuwe stallen naast de twee net gerealiseerde worden gebouwd. En is er ruimte gecreëerd voor een extra toegangsweg, waarmee het zakelijke verkeer wordt gescheiden van het privéverkeer.
‘We hebben er lang aan gerekend en getekend’, vertelt Joost Overbeek van Rombou. In de nieuwbouw zijn drie rijen volière geplaatst, met aan één zijde een brede uitloop. Dat is klimaattechnisch de meest gunstige opstelling, ook met het oog op het emissiearme volièresysteem met warmtewisselaar. Door deze opzet kunnen er in de toekomst nog twee stallen naast worden gezet. Daardoor kan het bedrijf uitbreiden naar 120.000 leghennen, nog 20.000 stuks leghennen meer dan de wens van de pluimveehouder.
‘Molgrenzen’ opzoeken
Bij het aanvragen van de NB-vergunning zocht Gert-Jan Festen van Rombou ‘de molgrenzen’ op. Een technisch verhaal, dat te ver voert om op deze plaats uit de doeken te doen. Hierdoor wist hij extra ammoniakrechten op het bedrijf te krijgen. En dat gaf weer de uiteindelijke grondslag voor het plan van vier stallen, met plaats voor in totaal 120.000 legkippen. De NB-vergunning kwam zonder al te veel moeite rond. Lagerwij is er blij mee. ‘Het geeft ons naar de toekomst maximale armslag.’
De twee nieuwe stallen staan gespiegeld aan elkaar. Aan weerskanten liggen de overdekte uitlopen van tien meter breed. Dankzij verschillende maatregelen is zowel de uitstoot van fijnstof als van ammoniak fors gereduceerd ten opzichte van de oude situatie. Dat is vooral te danken door te kiezen voor een warmtewisselaar op de stallen en een luchtwasser op de mestloods.
Bij de aanbesteding vielen de prijzen tegen: zelfs de scherpste bieder viel nog buiten het budget. ‘Met de aannemer en installateur met de scherpste prijs en Lagerweij zijn we om tafel gaan zitten om een scheiding te maken tussen de eisen en de wensen. Op die manier hebben we een aantal onderdelen uit het plan geschrapt en zo konden we toch weer binnen het budget komen’, vertelt Overbeek.
Brandveilig bouwen
De impact van de brand van 2016 is groot. Gert-Jan Lagerweij: ‘Sommige mensen zeggen dat de brand wel de mogelijkheid biedt om het bedrijf nu goed neer te zetten. Nou, ik wens het echt niemand toe. En het frustrerende is: de oorzaak is zeer waarschijnlijk kortsluiting, maar waarom en waar die is ontstaan is, blijft een raadsel. Dat maakt onzeker. De elektriciteit is in 2011 helemaal nieuw aangelegd en we hadden alle elektrische keuringen meer dan op orde.’
Bij de nieuwbouw is door de voorgeschiedenis bepaald niet bezuinigd op brandveiligheid. Waar de eierband vanuit de stal het eierlokaal in komt is een vuurdovende tunnel om de band aangebracht. Tevens staat er een brandwerende wand tussen eierokaal en stal. De technische voorruimte is tegelijk een apart brandcompartiment. De winkel en de stal met uitloop worden gescheiden door panelen gevuld met glaswol. Deze panelen zitten vast met clips aan het spant. Aan beide zijden zit een spant Als aan één zijde brand uitbreekt zullen de clips aan die kant smelten en zal aan die zijde het spant in het brandende gedeelte kunnen vallen. De wand blijft dan overeind staan. Het raam tussen de winkel en uitloop is zo dik dat het twee uren brand kan weren.
Tussen de twee stallen ligt zo’n tien meter ruimte. Dat is meer dan in de oude situatie, toen er drie meter tussen beide stallen zat. De ervaring van overslaande brand van de ene naar de andere stal zit Lagerweij nog hoog. Vandaar dat er extra meters aan veiligheid tussen de stallen is gerealiseerd. Hiervoor was wel vergroting van het bouwblok nodig. Vooruitlopend op het nieuwe bestemmingsplan van de gemeente vroeg Rombou via een vrijstelling een groter bouwblok aan. Ook de verlening van deze vergunningen verliep voorspoedig.
Hiervoor was wel vergroting van het bouwblok nodig. Vooruitlopend op het nieuwe bestemmingsplan van de gemeente vroeg Rombou via een vrijstelling een groter bouwblok aan. Ook de verlening van deze vergunningen verliep voorspoedig.
Architectonisch antraciet
Architect Harry Ehrenhard van Rombou verzorgde de architectuur van de stallen, Joost Overbeek deed de technische ontwerpen. De kleur antraciet geeft de stallen een neutraler aanzien in het landschap. De boerderijwinkel is zo ontworpen en gesitueerd dat het ook letterlijk het accént is op de twee stallen. Het vele houtwerk zorgt voor een warme en landelijke uitstraling.
De stal met uitloop wordt door de grote ramen als het ware de boerderijwinkel ingebracht. ‘Dat zorgt voor een stuk beleving dat we kunnen gebruiken om de verkoop via eigen afzetkanalen te vergroten. Onder de merknaam Lagerweij Eieren willen we groeien in eigen, regionale afzet. Die rechtstreekse contacten met winkels, supermarkten en horeca maakt het vak juist zo leuk. Omdat je dan veel dichter bij de consument van je producten staat’, zegt de pluimveehouder.