Met de Omgevingswet wil de overheid onder andere de regels voor ruimtelijke ontwikkeling vereenvoudigen en samenvoegen. Zodat het straks bijvoorbeeld makkelijker is om bouwprojecten te starten.
De datum van inwerkingtreding van de Omgevingswet is, mede gelet op de complexiteit van de hele operatie, al enkele keren uitgesteld. Vorig jaar is de beoogde inwerkingtredingsdatum nog verschoven naar 1 januari 2022. Inmiddels is bekend dat ook die datum niet wordt gehaald. De (voorlopige) nieuwe datum voor de invoering is 1 juli 2022.
Wat verandert er door de invoering van de Omgevingswet?
In de Omgevingswet komen 26 wetten op het gebied van de fysieke omgeving samen in één wet. De bedoeling is dat er op die manier een samenhangend stelsel ontstaat voor de fysieke leefomgeving, met duidelijke en eenduidige procedures en kerninstrumenten dat primair is gericht op een evenwichtige toedeling van functies aan locaties.
Het huidig kerninstrument in de ruimtelijke ordening is het bestemmingsplan. Gemeenten hebben de taak om alle bestemmingsplannen uiterlijk in 2029 om te zetten in een omgevingsplan. In de periode tussen de inwerkingtreding van de Omgevingswet en het moment dat de gemeente het omgevingsplan vaststelt, wordt het ‘oude’ bestemmingsplan van rechtswege het tijdelijk omgevingsplan.
In de meeste bestemmingsplannen zijn wijzigingsbevoegdheden opgenomen waarmee burgemeester en wethouders - veelal onder voorwaarden - de mogelijkheid hebben om aan projecten mee te werken die ‘bij recht’ niet toelaatbaar zijn. Bijvoorbeeld het vergroten van een bouwvlak of het toepassen van ‘ruimte voor ruimte’. De wijzigingsbevoegdheden waarmee het plan wordt gewijzigd komen te vervallen zodra de Omgevingswet in werking treedt.
Komt hier iets voor terug?
Een project dat door middel een oude wijzigingsbevoegdheid mogelijk gemaakt kon worden, wordt dadelijk gezien als een activiteit die in strijd is met het omgevingsplan. Om dit project toch mogelijk te maken onder de Omgevingswet, zijn de volgende opties voor handen:
- Het opstellen van een omgevingsplan;
- Via een buitenplanse omgevingsplanactiviteit (BOPA).
Het opstellen van een omgevingsplan
Na de inwerkingtreding van de Omgevingswet wordt het bestemmingsplan het tijdelijk omgevingsplan. In de periode tot 2029 ligt er voor gemeenten een flinke opgave om alle wetgeving voor de fysieke leefomgeving samen te voegen in het uiteindelijke omgevingsplan. Hiervoor dient de gemeenteraad voor het hele grondgebied een geheel nieuw omgevingsplan vast te stellen. In de periode na invoering van de Omgevingswet zal deze exercitie waarschijnlijk voor rompslomp zorgen. Het is daarom de verwachting dat voor individuele projecten (activiteiten) het opstellen van een omgevingsplan voor een lokaal initiatief pas een reële optie is als deze fase is afgerond.
In de nieuwe wet wordt een algemene delegatiemogelijkheid opgenomen waarmee de gemeenteraad het college van B&W de bevoegdheid kan geven om delen van het omgevingsplan te wijzigen. Met deze delegatiebevoegdheid ontstaat er feitelijk een vergelijkbare situatie als onder de huidige wetgeving. Namelijk dat het college kan besluiten om medewerking te verlenen aan projecten in strijd met het omgevingsplan.
BOPA
De verwachting is dat projecten in strijd met het tijdelijke omgevingsplan in de beginfase mogelijk gemaakt zullen worden door middel van een buitenplanse omgevingsplanactiviteit (BOPA). Het college van B&W is hier het bevoegd gezag en de beslistermijn bedraagt acht weken (plus eventuele verlenging). Het verschil met de wijzigingsbevoegdheid is dat een wijzigingsbevoegdheid uit een bestemmingsplan duidelijke criteria had waaraan voldaan moet zijn om tot wijziging over te kunnen gaan. Onder de Omgevingswet wordt getoetst aan het belang van ‘een evenwichtige toedeling van functies aan locaties’.
Waarschijnlijk zal het college de ‘oude’ voorwaarden uit het bestemmingsplan hanteren om invulling te geven aan het criterium uit de Omgevingswet om te komen tot ‘een evenwichtige toedeling van functies aan locaties’. De praktijk zal moeten gaan uitwijzen hoe B&W hiermee zullen omgaan.
Digitaal stelsel omgevingswet
Eén van de redenen waarom de invoering van de Omgevingswet is uitgesteld is het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO). Het DSO is het hart van de nieuwe Omgevingswet. Hierin komen instrumenten en regelgeving van verschillende overheden bij elkaar. Het DSO is het portaal voor het vinden van alle informatie en wetgeving over de fysieke leefomgeving, maar ook voor het aanvragen van omgevingsvergunningen.
Het vullen van het DSO met regels en data van honderden overheden en uitvoeringsorganisaties kost meer tijd dan gepland. Ook hebben de toekomstige gebruikers van het systeem, zoals adviesbureaus, nog geen of onvoldoende tijd gehad om met het nieuwe systeem te oefenen.
De invoering voor de omgevingswet staat nu dus per 1 juli 2022 op de planning. Deze datum staat echter nu alweer ter discussie omdat een invoering net voor de zomervakantie wellicht niet handig is.
Concrete projecten
Is het raadzaam om een project, dat nu nog door middel van een wijzigingsbevoegdheid uit het bestemmingsplan mogelijk gemaakt kan worden, voor de inwerkingtreding van de Omgevingswet in procedure te brengen?
Op dit moment is er zeker geen aanleiding om te wachten met het aanvragen van een dergelijk project. Zeker nu de invoering van de Omgevingswet is uitgesteld en de inwerkingtreding per 1 juli 2022 ook nog niet zeker is. Voorwaarde bij het toepassen van de wijzigingsbevoegdheid is wél dat het ontwerp van het plan in procedure wordt gebracht voordat de Omgevingswet in werking treedt.
Gemeenten zullen naar verwachting ergens in het eerste kwartaal van volgend jaar een stop gaan instellen voor het in procedure brengen van wijzigingsplannen. De reden hiervan is dat het op een gegeven moment niet meer lukt om een nieuw plan nog voor 1 juli in ontwerp in procedure te krijgen. Als de invoering van de wet weer wordt uitgesteld, dan zal deze ‘stop’ uiteraard ook opschuiven.